Voor strafbaarheid is meestal meer nodig dan alleen een verboden gedraging. De verdachte moet ook een bepaalde mate van verwijtbaarheid hebben: opzet of schuld. Dit zijn de twee schuldvormen in het strafrecht.
Waarom opzet of schuld?
Het strafrecht gaat uit van het beginsel "geen straf zonder schuld". Iemand die per ongeluk en onvoorzienbaar schade veroorzaakt, verdient geen straf.
Opzet (dolus)
Opzet betekent dat de verdachte willens en wetens handelde. Er zijn verschillende gradaties van opzet.
Vormen van opzet
| Vorm | Betekenis | Voorbeeld |
|---|---|---|
| Oogmerk | Het was het doel | Iemand vermoorden om erfenis te krijgen |
| Zekerheidsbewustzijn | Wist zeker dat het zou gebeuren | Huis in brand steken wetend dat iemand binnen is |
| Voorwaardelijk opzet | Aanvaardde de aanmerkelijke kans | Hard rijden in woonwijk, wetend dat je iemand kunt raken |
Voorwaardelijk opzet
De meest voorkomende vorm in de rechtspraktijk. Vereist:
- Bewustzijn van een aanmerkelijke kans op het gevolg
- Aanvaarding van die kans (op de koop toe nemen)
Schuld (culpa)
Schuld is een lichtere vorm van verwijtbaarheid. De verdachte had moeten weten of opletten.
Vormen van schuld
| Vorm | Betekenis | Voorbeeld |
|---|---|---|
| Bewuste schuld | Kende het risico maar dacht dat het goed zou gaan | Te hard rijden, denkend "het gaat wel goed" |
| Onbewuste schuld | Had het risico moeten kennen | Vergeten rem te controleren met ongeval tot gevolg |
Criteria voor schuld
Er is sprake van schuld als de verdachte:
- Niet de vereiste voorzichtigheid in acht nam
- Niet de vereiste oplettendheid betrachtte
- Handelde in strijd met een zorgplicht
Verschil opzet en schuld
| Aspect | Opzet | Schuld |
|---|---|---|
| Willen | Ja (of aanvaarden) | Nee |
| Weten | Ja (of behoren te weten) | Had moeten weten |
| Strafmaat | Hoger | Lager |
| Voorbeeld delict | Doodslag (art. 287 Sr) | Dood door schuld (art. 307 Sr) |
Gevolgen voor strafmaat
De schuldvorm beïnvloedt de maximumstraf sterk.
Voorbeeld: letsel
| Delict | Schuldvorm | Maximumstraf |
|---|---|---|
| Zware mishandeling (302 Sr) | Opzet | 8 jaar |
| Zwaar lichamelijk letsel door schuld (308 Sr) | Schuld | 1 jaar |
Bewijzen van opzet
Opzet moet worden bewezen. Dit kan via:
- Verklaringen van de verdachte
- Uiterlijke gedragingen (feiten en omstandigheden)
- Algemene ervaringsregels
- Getuigenverklaringen
Veelgestelde vragen
Wat is mijn retourrecht?
Bij online aankopen heb je 14 dagen retourrecht zonder opgaaf van reden, tenzij de wettelijke uitzonderingen gelden.
Hoe lang geldt de wettelijke garantie?
Goederen moeten minimaal 2 jaar meewerken. Defecten die binnen 6 maanden ontstaan worden verondersteld al aanwezig te zijn.
Kan ik rente eisen over schulden?
Ja, je kunt wettelijke rente eisen (momenteel ongeveer 8% per jaar) over het openstaande bedrag.
Wat kan ik doen tegen oneerlijke handelspraktijken?
Je kunt klacht indienen bij de consumentenbond, de overheid of naar de rechter gaan.
Wat is een kredietovereenkomst?
Een kredietovereenkomst regelt hoe je geld leent, wat de rente is, en hoe je dit terugbetaalt.