Ne bis in idem is het verbod om iemand tweemaal te vervolgen of bestraffen voor hetzelfde feit. Dit fundamentele beginsel beschermt tegen herhaalde vervolging na vrijspraak of veroordeling.
Wat betekent ne bis in idem?
Letterlijk: "niet tweemaal voor hetzelfde". Het beginsel (artikel 68 Sr en artikel 4 Protocol 7 EVRM) houdt in dat niemand opnieuw mag worden vervolgd voor een feit waarvoor hij al onherroepelijk is berecht.
Wanneer geldt het?
Ne bis in idem geldt wanneer:
- Er een onherroepelijke beslissing is (vrijspraak, veroordeling, ontslag van rechtsvervolging)
- Het om dezelfde feiten gaat (zelfde tijd, plaats, handeling)
- Er sprake is van dezelfde verdachte
Wat is hetzelfde feit?
Bepalend is of de feiten in essentie hetzelfde zijn. Een verkeersongeval kan bijvoorbeeld niet eerst als overtreding en daarna als misdrijf worden vervolgd als het om exact dezelfde gedraging gaat.
Uitzonderingen
Ne bis in idem geldt niet bij:
- Herziening ten nadele (bij fraude in de oorspronkelijke zaak)
- Nieuwe feiten die later blijken
- Als de eerdere procedure geen echte "vervolging" was
Strafbeschikking
Na een strafbeschikking van het OM geldt ook ne bis in idem. Het feit kan niet opnieuw worden vervolgd, tenzij verzet is gedaan.
Internationaal
Binnen de EU geldt het verbod ook grensoverschrijdend (Schengen-verdrag). Wie in Duitsland is vrijgesproken, kan niet in Nederland voor hetzelfde feit worden vervolgd.
Veelgestelde vragen
Wat is mijn retourrecht?
Bij online aankopen heb je 14 dagen retourrecht zonder opgaaf van reden, tenzij de wettelijke uitzonderingen gelden.
Hoe lang geldt de wettelijke garantie?
Goederen moeten minimaal 2 jaar meewerken. Defecten die binnen 6 maanden ontstaan worden verondersteld al aanwezig te zijn.
Kan ik rente eisen over schulden?
Ja, je kunt wettelijke rente eisen (momenteel ongeveer 8% per jaar) over het openstaande bedrag.
Wat kan ik doen tegen oneerlijke handelspraktijken?
Je kunt klacht indienen bij de consumentenbond, de overheid of naar de rechter gaan.
Wat is een kredietovereenkomst?
Een kredietovereenkomst regelt hoe je geld leent, wat de rente is, en hoe je dit terugbetaalt.
## Veelgestelde vragen
**Kan ik nogmaals worden vervolgd als ik al ben vrijgesproken voor een strafbaar feit?**
Nee, volgens het ne bis in idem-beginsel mag je niet tweemaal voor hetzelfde feit worden vervolgd als je al onherroepelijk bent vrijgesproken. Dit geldt ook als er nieuwe bewijzen opduiken, tenzij sprake is van fraude in de eerdere zaak of nieuwe feiten die niet eerder bekend waren. Een vrijspraak sluit dus in principe verdere vervolging uit.
**Wat gebeurt er als ik een strafbeschikking van het OM heb geaccepteerd?**
Als je een strafbeschikking van het Openbaar Ministerie (OM) hebt geaccepteerd, geldt ook het ne bis in idem-beginsel. Dit betekent dat je niet opnieuw voor hetzelfde feit kunt worden vervolgd, tenzij je verzet hebt aangetekend tegen de strafbeschikking. Door verzet te doen, geef je aan dat je de zaak alsnog door de rechter wilt laten behandelen.
**Geldt ne bis in idem ook als ik in een ander EU-land ben vrijgesproken?**
Ja, binnen de Europese Unie geldt het ne bis in idem-beginsel ook grensoverschrijdend. Als je in een EU-land (bijvoorbeeld Duitsland) onherroepelijk bent vrijgesproken of veroordeeld voor een feit, kan je in Nederland niet opnieuw voor hetzelfde feit worden vervolgd. Dit is geregeld in het Schengen-verdrag en andere EU-afspraken.
**Wat wordt bedoeld met 'hetzelfde feit' in de context van ne bis in idem?**
Met 'hetzelfde feit' wordt bedoeld dat de gedraging in essentie identiek is. Het gaat om dezelfde tijd, plaats en handeling. Bijvoorbeeld: als je al bent vervolgd voor een verkeersovertreding (zoals door rood rijden), kun je niet later nogmaals worden vervolgd voor hetzelfde incident als misdrijf (zoals gevaarlijk rijgedrag).
**Zijn er uitzonderingen op het ne bis in idem-beginsel?**
Ja, er zijn enkele uitzonderingen. Het beginsel geldt niet als er sprake is van herziening ten nadele (bijvoorbeeld als er fraude is gepleegd in de oorspronkelijke zaak), als er nieuwe feiten aan het licht komen die niet eerder bekend waren, of als de eerdere procedure geen echte vervolging was (bijvoorbeeld een administratieve sanctie).
**Wat kan ik doen als het OM mij toch opnieuw wil vervolgen voor hetzelfde feit?**
Als het OM je opnieuw wil vervolgen voor een feit waarvoor je al onherroepelijk bent berecht, kun je je beroepen op het ne bis in idem-beginsel. Raadpleeg direct een advocaat om je te verweren. Je kunt een bezwaarschrift indienen bij de rechter om de nieuwe vervolging te laten stoppen. De rechter zal dan beoordelen of er sprake is van hetzelfde feit.
**Hoe weet ik of een eerdere beslissing onherroepelijk is?**
Een beslissing is onherroepelijk als er geen mogelijkheid meer is om in hoger beroep of cassatie te gaan. Dit betekent dat de termijnen voor het indienen van een rechtsmiddel zijn verstreken of dat alle rechtsmiddelen zijn uitgeput. Je kunt dit navragen bij je advocaat of bij de rechtbank waar de zaak heeft gediend.
### TL;DR
Ne bis in idem betekent dat je niet tweemaal voor hetzelfde feit mag worden vervolgd of bestraft na een onherroepelijke vrijspraak, veroordeling of strafbeschikking. Dit beginsel geldt ook grensoverschrijdend binnen de EU en kent enkele uitzonderingen, zoals nieuwe feiten of fraude in de eerdere zaak.
### Key Takeaways
- Ne bis in idem beschermt tegen herhaalde vervolging voor hetzelfde feit na een onherroepelijke beslissing.
- Het beginsel geldt ook na een strafbeschikking van het OM, tenzij verzet is aangetekend.
- Binnen de EU is het verbod op dubbele vervolging grensoverschrijdend van toepassing.
- Uitzonderingen zijn onder andere nieuwe feiten, fraude in de eerdere zaak of als er geen sprake was van een echte vervolging.
- Bij twijfel of onrechtmatige vervolging kun je juridische hulp inschakelen om je te verweren.