Informed consent betekent dat een arts u moet informeren over een behandeling en uw toestemming moet krijgen. Ontbreekt informed consent, dan kan de arts aansprakelijk zijn.
Wat is informed consent?
Informed consent is de geïnformeerde toestemming van de patiënt voor een medische behandeling. De arts moet:
- U informeren over de voorgestelde behandeling
- Alternatieven bespreken
- Risico's en bijwerkingen uitleggen
- Uw toestemming vragen en krijgen
Informatieplicht arts
De arts moet informeren over:
| Onderwerp | Toelichting |
|---|
| Aard behandeling | Wat houdt de ingreep in |
| Doel | Wat wordt beoogd |
| Risico's | Mogelijke complicaties en bijwerkingen |
| Alternatieven | Andere behandelopties |
| Gevolgen bij niet-behandelen | Wat gebeurt zonder ingreep |
Wanneer aansprakelijkheid?
Als informed consent ontbreekt en een risico zich verwezenlijkt, kan de arts aansprakelijk zijn:
- U was niet gewezen op het risico dat optrad
- Als u het risico had gekend, had u niet of anders gekozen
- De schade is het gevolg van het niet-besproken risico
Bewijs
De bewijslast voor informed consent ligt bij de arts:
- Schriftelijke toestemming is bewijs
- Aantekening in medisch dossier
- Bij ontbreken: arts moet bewijzen dat informatie is gegeven
Uitzonderingen
Informed consent is niet altijd vereist:
- Acute noodsituaties (patiënt is bewusteloos)
- Patiënt geeft aan geen informatie te willen
- Informatie zou ernstige schade toebrengen aan patiënt (therapeutische exceptie)
Ik heb getekend maar de risico's niet begrepen. Telt dit dan als toestemming?
Het gaat niet alleen om het tekenen, maar om of u daadwerkelijk bent geïnformeerd en de informatie heeft begrepen. De arts moet zich ervan vergewissen dat u de informatie begrijpt.
Welke risico's moet de arts noemen?
Alle risico's die van invloed kunnen zijn op uw beslissing. Dit zijn niet alleen frequente risico's, maar ook zeldzame maar ernstige complicaties. De richtlijnen per specialisme geven invulling.
Kan ik claimen als de operatie goed is gegaan maar ik niet was geïnformeerd?
Als er geen schade is, is er niets te claimen. Wel kunt u een klacht indienen. Schadevergoeding vereist dat een risico zich heeft verwezenlijkt waarover u niet was geïnformeerd.
## Veelgestelde vragen
**Moet ik altijd een handtekening zetten voor informed consent?**
Nee, een handtekening is niet verplicht, maar het helpt wel als bewijs. De arts moet aantonen dat u de informatie heeft begrepen en vrijwillig toestemming heeft gegeven. Dit kan ook via een aantekening in uw medisch dossier of een mondelinge bevestiging. Zonder schriftelijk bewijs moet de arts op een andere manier aantonen dat u goed bent geïnformeerd.
**Wat kan ik doen als ik achteraf denk dat ik niet goed ben geïnformeerd?**
Controleer eerst uw medisch dossier voor aantekeningen over het gesprek. Als er geen bewijs is van informed consent, kunt u een klacht indienen bij de zorginstelling of de klachtencommissie. Bij schade door een niet-besproken risico kunt u een aansprakelijkheidsclaim overwegen. Raadpleeg een medisch aansprakelijkheidsadvocaat voor juridisch advies.
**Geldt informed consent ook voor kleine ingrepen, zoals een bloedafname?**
Ja, informed consent geldt voor alle medische handelingen, hoe klein ook. De arts moet uitleggen wat de ingreep inhoudt, waarom deze nodig is en wat de mogelijke risico’s zijn (bijv. bloeduitstorting of infectie). Voor routinehandelingen kan de informatie kort zijn, maar toestemming blijft vereist. U mag altijd vragen stellen of weigeren.
**Kan ik mijn toestemming intrekken nadat ik heb getekend?**
Ja, u mag uw toestemming op elk moment intrekken, ook tijdens de behandeling. Dit moet wel duidelijk en tijdig aan de arts worden gecommuniceerd. De arts moet de behandeling dan stoppen, tenzij dit direct gevaar oplevert voor uw gezondheid. Uw intrekking moet worden vastgelegd in het medisch dossier.
**Wat als de arts zegt dat een risico ‘zeer zeldzaam’ is en het toch gebeurt?**
De arts moet alle risico’s noemen die uw beslissing kunnen beïnvloeden, ook zeldzame maar ernstige complicaties. Als een niet-genoemd risico zich voordoet, kan de arts aansprakelijk zijn. De rechter kijkt of een redelijk persoon bij kennis van het risico anders had besloten. Bewijs (bijv. dossier of getuigen) is hierbij cruciaal.
**Hoe weet ik of de arts me voldoende heeft geïnformeerd?**
Stel uzelf de vraag: had ik deze behandeling gekozen als ik alle risico’s en alternatieven had gekend? De arts moet antwoord geven op al uw vragen en controleren of u de informatie begrijpt. Vraag om een samenvatting op papier als u twijfelt. Bij twijfel kunt u een second opinion aanvragen of juridisch advies inwinnen.
**Is informed consent anders voor minderjarigen of wilsonbekwamen?**
Voor minderjarigen (onder 16) geven ouders/voogden toestemming, maar het kind moet wel naar vermogen worden betrokken. Bij 12-15 jaar is dubbele toestemming (kind + ouder) vereist. Voor wilsonbekwamen (bijv. dementie) beslist een wettelijk vertegenwoordiger. In noodgevallen mag de arts handelen zonder toestemming als dit in het belang van de patiënt is.
### TL;DR
Informed consent betekent dat een arts u volledig moet informeren over een behandeling en uw toestemming nodig heeft. Zonder deze toestemming kan de arts aansprakelijk zijn als er schade optreedt door een niet-besproken risico. U mag altijd vragen stellen, weigeren of uw toestemming intrekken.
### Key Takeaways
- De arts moet u informeren over de behandeling, risico’s, alternatieven en gevolgen van niet-behandelen.
- Uw toestemming moet vrijwillig en weloverwogen zijn; een handtekening is niet verplicht maar wel bewijs.
- Bij ontbreken van informed consent en schade door een niet-genoemd risico kan de arts aansprakelijk zijn.
- U mag uw toestemming altijd intrekken, tenzij dit direct gevaar oplevert.
- Voor minderjarigen en wilsonbekwamen gelden speciale regels voor toestemming.